IPCEI

Mechanizm IPCEI (ang. Important Projects of Common European Interest, czyli Ważne Projekty Wspólnego Europejskiego Zainteresowania) to specjalny instrument Unii Europejskiej, który pozwala państwom członkowskim na udzielanie pomocy publicznej w wyjątkowych sytuacjach – w większym zakresie, niż zazwyczaj dopuszczają to unijne przepisy o konkurencji.

Mechanizm IPCEI odpowiada na kilka kluczowych wyzwań, przed którymi stoi Unia Europejska wśród których można wyróżnić m.in.:

  • Wzmocnienie suwerenności technologicznej i strategicznej UE – IPCEI umożliwia inwestycje w kluczowe dla UE sektory przemysłu (półprzewodniki, baterie, wodór) aby ograniczyć zależności od państw trzecich i zapewnić bezpieczeństwo dostaw
  • Zielona transformacja i walka ze zmianami klimatu – projekty IPCEI wspierają rozwój zrównoważonych technologii, takich jak zielony wodór, e-mobilność, czyste źródła energii, nowoczesne materiały i metody recyclingu i
  • Cyfryzacja i innowacyjność europejskiej gospodarki – Mechanizm umożliwia rozwój zaawansowanych technologii cyfrowych (np. mikroelektronika, chmura obliczeniowa, sztuczna inteligencja, infrastruktura brzegowa) przyśpieszając cyfrową transformację przemysłu i administracji.
  • Wspieranie konkurencyjności europejskiego przemysłu – dzięki współpracy transgranicznej i wsparciu publicznemu IPCEI pozwala europejskim firmom konkurować globalnie z graczami z USA i Chin, którzy często otrzymują silne wsparcie państwowe.
  • Zwiększenie integracji i współpracy między państwami członkowskimi – IPCEI sprzyja tworzeniu transnarodowych konsorcjów i projektów, co wzmacnia europejską spójność gospodarczą i technologiczną

 

Mechanizm IPCEI skierowany jest:

  • bezpośrednio do przedsiębiorstw zarówno dużych, jak i małych i średnich, które prowadza działalność badawczo-rozwojową, inwestycyjną lub produkcyjną w obszarach strategicznych dla UE (ww. wspomniane przykłady). Firmy te mogą uzyskać wsparcie finansowe w ramach instrumentów krajowych.
  • Konsorcjów międzynarodowych – promowana jest idea współpracy między firmami różnych państw członkowskich.
  • Instytutów badawczych i uczelni – jako partnerzy projektów, jednostki naukowe mogą uczestniczyć w pracach badawczo-rozwojowych i transferze technologii.

Mechanizm nie jest skierowany dla osób prywatnych ani dla firm działających wyłącznie lokalnie, bez ambicji technologicznych, badawczych lub przemysłowych na poziomie europejskim.

Rodzaje uczestnictwa w IPCEI: direct partners, associated partners, indirect partners.

 

1. Co charakteryzuje projekty IPCEI

 

Mechanizm IPCEI charakteryzuje się tym, iz umożliwia wspieranie dużych, ambitnych, transgranicznych projektów które:

  • mają kluczowe znaczenie dla gospodarki UE jak i jej strategicznej autonomii,
  • są innowacyjne i zaawansowane technologicznie – np. w dziedzinach takich jak mikroelektronika, wodór, baterie, półprzewodniki czy sztuczna inteligencja.
  • generują pozytywne skutki uboczne dla całej UE, nie tylko dla jednego kraju (positive spill-over effect).
  • nie mogłyby zostać zrealizowane bez pomocy publicznej – bo są ryzykowne lub wymagają bardzo dużych nakładów inwestycyjnych, jak również
  • zakładają współpracę między partnerami prywatnymi i co najmniej czterema państwami członkowskimi.

 

2. Jakie bariery adresuje mechanizm PCEI?

  • Bariery finansowe i regulacyjne – projekty IPCEI są często kosztowne, ryzykowne i długoterminowe, przez co trudno je sfinansować ze środków prywatnych. Mechanizm pozwala krajom członkowskim udzielać większego niż zwykle wsparcia finansowego firmom biorącym udział w IPCEI – projekty IPCEI mogą uzyskać pomoc w wysokości do 100% luki finansowej (funding gap) liczonej dla dość szerokiego zakresu kosztów kwalifikowanych. W normalnych warunkach unijne prawo ogranicza pomoc państwa dla firm. IPCEI stanowi tutaj wyjątek, który pozwala wspierać projekty o strategicznym znaczeniu bez naruszania zasad konkurencji.
  • Ryzyko technologiczne i rynkowe – projekty IPCEI dotyczą często nowych rozwiązań, jeszcze nieprzetestowanych technologii. Wsparcie państwa pozwala zniwelować to ryzyko i zwiększa szanse na powodzenie komercjalizacji.
  • Brak współpracy transgranicznej – projekty IPCEI zachęcają do tworzenia ekosystemu firm i instytucji i sprzyjają nawiązywaniu międzynarodowej współpracy w ramach wiązki projektowej danego ipcei.
  • Rozdrobnienie potencjału rynku – dzięki integracji działań IPCEI umożliwia budowę wspólnych łańcuchów wartości i osiąganie skali konkurencyjności

 

3. Jak wyglądają kamienie milowe w ramach rozpoczętych IPCEI?

  • Identyfikacja zainteresowania obszarem IPCEI (Identification phase) – identyfikacja zainteresowania przedsiębiorców udziałem w IPCEI
  • Projektowanie IPCEI (Pre-design phase) – identyfikacja zakresu zainteresowania w IPCEI
  • Call for expressions of interest – zaproszenie do wyrażenia przez przedsiębiorców zainteresowania udziałem w IPCEI (preselekcja krajowa).
  • Matchmaking – zaproszenie firm do udziału zaprezentowania się i współpracy.
  • Dokument „chapeau” – wspólny dokument określający podstawowe założenia i cele projektu IPCEI.
  • Project portfolio – dokument opisującymi projekt każdego z potencjalnych beneficjentów.
  • Pre-i notyfikacja pomocy publicznej do komisji europejskiej.
  • Decyzja komisji europejskiej, uznająca pomoc publiczną za zgodną z rynkiem wewnętrznym.
  • Udzielenie pomocy na poziomie krajowym w poszczególnych państwach członkowskich.

 

 

OBSZARY IPCEI, nad którymi trwają prace z udziałem Polski

 

  1. sztuczna inteligencja – IPCEI Artificial Inteligence (AI) – Inicjatywa ułatwi dostęp do federacyjnych zasobów obliczeniowych oraz otwartych, skalowalnych modeli założycielskich AI wielokrotnego użytku jako podstawy rozwoju aplikacji dla dużych modeli uczenia maszynowego, co jest szczególnie ważne w sektorach, których szczególne znaczenie ma przetwarzanie danych w czasie rzeczywistym lub z niskim opóźnieniem. Proponowany IPCEI umożliwi badanie i rozwijanie przypadków użycia związanych z uczeniem maszynowym z przemysłu na skalę europejską. Przyczyni się to do opracowywania generatywnych modeli AI,  agentów AI czy modeli multimodalnych.
  2. infrastruktura chmury brzegowej – IPCEI Edge Cloud Infrastructure (ECI) pozwoli na wdrożenie na szeroką skalę europejskiej infrastruktury przetwarzania w chmurze brzegowej w celu zagwarantowania wystarczających zasobów obliczeniowych i zapewnienia ich integracji w środowiskach o bardzo dużej przepustowości sieci komunikacyjnej. Przypadki użycia oparte na danych, takie jak cyfrowe bliźniaki lub AI, wymagają bezprecedensowej mocy obliczeniowej. Celem tej inicjatywy jest zapewnienie dostępu do usług danych o bardzo niskim opóźnieniu (kilka milisekund) w całej UE i połączenie tego z niezbędną pojemnością chmury, aby wyposażyć europejskie gałęzie przemysłu, administracje publiczne i całe społeczeństwo w płynny i niedyskryminacyjny dostęp w celu zaspokojenia potrzeb w zakresie przetwarzania danych.
  3. zaawansowane półprzewodniki – IPCEI Advanced Semiconductors Technologies (AST) – ma na celu stworzenie nowatorskiego europejskiego ekosystemu wysoce innowacyjnych zastosowań technologii półprzewodnikowych. Te pierwsze kiedykolwiek opracowane i wdrożone technologie umożliwią elastyczniejszą, szybszą i wysoce skalowalną produkcję półprzewodników nowej generacji przeznaczonych do określonych zastosowań (takich jak infrastruktura krytyczna, obronność, przemysł lotniczy i kosmiczny).
  4. cyrkularne zaawansowane materiały – IPCEI Circular Advanced Materials (CAM) – dotyczy rozwoju zaawansowanych materiałów o obiegu zamkniętym dla czystych technologii. Tworzenie tego typu materiałów jest niezbędne do zabezpieczenia strategicznej autonomii UE i napędzania zrównoważonych innowacji w energetyce, mobilności i elektronice. Zależność Europy od importowanych surowców (w szczególności krytycznych), w połączeniu z wysokimi kosztami prac badawczo-rozwojowych i długimi harmonogramami komercjalizacji, stwarza znaczne bariery dla rozwoju odpornej gospodarki o obiegu zamkniętym. Obszar IPCEI ukierunkowany jest na energetykę (paliwa odnawialne, sieci dystrybucji i przesyłu energii, systemy magazynowania energii, konwersja energii odnawialnej i niskoemisyjnej) mobilność (magazynowanie energii i paliwa alternatywne, lekkie, wysokowydajne materiały, trwałość i ochrona środków transportu i infrastruktury) oraz elektronikę (elektronika stosowana oraz produkcja chipów, pakowanie i najnowocześniejsza elektronika)
  5.  innowacyjne technologie jądrowe – IPCEI on innovative nuclear technologies:
  •  innovative nuclear power generation (smr/amr) and enabling activities – zgodnie z europejskim sojuszem przemysłowym na rzecz SMR celem tego IPCEI jest wspieranie innowacji w energetyce jądrowej poprzez wspieranie europejskich przedsiębiorstw w opracowywaniu i uruchamianiu projektów SMR i AMR, a także prowadzenie działań wspomagających niezbędnych do wdrożenia i eksploatacji SMR i AMR.
  • Uranium Processing and associated fuel Services, Waste management & Decommissioning (NE-UPSWD) – IPCEI będzie wspierać rozwój zdolności przemysłowych UE w zakresie przetwarzania uranu i powiązanych usług paliwowych, gospodarowania odpadami i likwidacji. Będzie to miało zasadnicze znaczenie dla wspierania wysiłków UE na rzecz utrzymania i rozwoju wkładu energii jądrowej w realizację jej celów w zakresie dekarbonizacji i bezpieczeństwa energetycznego, a także jej otwartej autonomii strategicznej
  • supply chain development, transformation and modernisation of industrial sites – IPCEI będzie wspierał rozwój, transformację i modernizację łańcucha dostaw energii jądrowej w zakładach przemysłowych co może obejmować działania B+R+I i FID w celu opracowania nowych materiałów konstrukcyjnych, nowych maszyn, narzędzi cyfrowych (np. cyfrowych bliźniaków, aplikacji AI) lub procesów, na przykład w celu sprostania wyzwaniom związanym z nowymi typami reaktorów.
  • nuclear fusion energy technologies – W szczególności, następna dekada będzie miała kluczowe znaczenie dla przezwyciężenia głównych wyzwań technologicznych, które obecnie utrudniają osiągnięcie dojrzałości przemysłowej i komercyjnej elektrowni termojądrowych (FPP) oraz dla identyfikacji i walidacji innowacyjnych rozwiązań, które za pomocą potencjalnego IPCEI nuclear fusion energy technologies i powiązanych działań doprowadzą je z niższych poziomów TRL do poziomu dojrzałości TRL 8-9 i pełnej komercjalizacji FPP.
  • medical applications – zidentyfikowano jeden obszar zastosowań nieenergetycznych, a mianowicie medyczne zastosowania technologii jądrowych, w szczególności badania, rozwój i innowacje w zakresie nowych radioizotopów medycznych. Medycyna nuklearna wykorzystuje śladowe ilości radioznakowanych cząsteczek, RP, które umożliwiają nieinwazyjną wizualizację procesów biochemicznych w czasie rzeczywistym, na poziomie komórkowym i molekularnym. Medycyna nuklearna zyskała znaczącą rolę również w leczeniu nowotworów. Przewiduje się, że zastosowania jądrowe dla korzyści społecznych przekształcą podmioty przemysłowe i połączą trzy światy: biznesu, badań i edukacji. znaczne bariery dla rozwoju odpornej gospodarki o obiegu zamkniętym.

 

 

Obszary będące przedmiotem analizy wstępnego zainteresowania podmiotów do przystąpienia do mechanizmu IPCEI (przed decyzją KE dot. uruchomienia IPCEI):

  • IPCEI Biotechnologie – inicjatywa związana z kluczowymi składnikami żywności i pasz koncentruje się na innowacjach w produkcji produktów spożywczych i odżywczych, stawiając czoła zarówno globalnym wyzwaniom, jak i wykorzystując zaawansowane biotechnologie. Obejmuje to alternatywne białka zastępujące lub uzupełniające białka pochodzenia zwierzęcego, które mogą być pochodzenia roślinnego, komórkowego (np. rolnictwo komórkowe) lub fermentacyjnego (np. biomasa lub fermentacja precyzyjna). Ponadto brane są pod uwagę inne związki pochodzenia biologicznego stosowane jako składniki żywności, suplementy lub dodatki do pasz dla zwierząt. Wszelkie odniesienia dotyczące „żywności” należy rozumieć jako obejmujące zarówno żywność, jak i napoje.
  • IPCEI Clean Connected Autonomous Vehicles (CCAV) – wstępnie wypracowany zakres stanowiący przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania dotyczy „ekologicznie czystych, połączonych i autonomicznych pojazdów” i obejmuje działania związane z rozwojem i wdrażaniem autonomicznych systemów jazdy (ADS) w oparciu o odpowiednią infrastrukturę strategiczną (np. dane, łączność, …), aby umożliwić rozwój i wdrażanie kompleksowych rozwiązań w zakresie autonomicznej jazdy na otwartych drogach w całej UE.
  • IPCEI Critical Raw Materials (CRM) – celem IPCEI w obszarze CRM jest zidentyfikowanie oraz wyznaczenie obszarów/projektów związanych z polepszeniem dostępu do surowców krytycznych, które będą pozytywnie oddziaływać na rynek wewnętrzny i społeczeństwo całej Unii Europejskiej. Szczególną uwagę należy zwrócić na wsparcie nowych technologii, które poszerzą możliwości dostępu do surowców i ich pozyskiwania

 

Więcej informacji: