Dyskusje panelowe w ramach Grupy Konsultacyjnej ds. krajowych inteligentnych specjalizacji

Za nami 14. posiedzenie Grupy Konsultacyjnej ds. Krajowej Inteligentnej Specjalizacji. Wydarzenie odbyło się 21-22 listopada 2024 r. w Warszawie i zgromadziło ok. 100 przedstawicieli urzędów szczebla centralnego i regionalnego, przedsiębiorców, nauki, a także organizacji pozarządowych.

Koncepcja posiedzenia opierała się na czterech panelach dyskusyjnych nt. najważniejszych potrzeb i wyzwań społeczno-gospodarczych dla Polski w obszarze zdrowia, żywności i rolnictwa, zaawansowanej produkcji oraz rynków wschodzących. Ukierunkowanie na te tematy wynika ze zmian, jakie Ministerstwo Rozwoju i Technologii planuje w ramach strategii krajowych inteligentnych specjalizacji. Posiedzenie Grupy Konsultacyjnej ds. KIS otworzył Pan Marcin Łata, Dyrektor Departamentu Innowacji i Polityki Przemysłowej w MRiT. Następnie Pani Agata Wancio, Zastępca Dyrektora, przedstawiła założenia związane z koniecznością priorytetyzacji KIS :

potrzeba budowy silnej i innowacyjnej gospodarki, odpornej na kryzysy, wymaga skupienia się na wybranych priorytetach rozwojowych kraju, co pozwoli uniknąć rozproszenia wsparcia publicznego;
wybrane obszary powinny zapewnić nam rozwój gospodarczy, dobrostan społeczny oraz skuteczne przeprowadzenie transformacji cyfrowej i zielonej; .
poza samym wyznaczeniem priorytetów niezbędne jest zbudowanie stabilnego i efektywnego ekosystemu wsparcia KIS, uwzględniającego nie tylko instrumenty finansowe na rozwój projektów B+R, ale też zapewnienie odpowiednio wykwalifikowanych kadr, rozwój start-upów, a także internacjonalizację firm, działających w tych obszarach, tworzących polską markę na rynkach zagranicznych.

Pierwsza dyskusja panelowa Jak ma wyglądać w Polsce rolnictwo i żywność przyszłości? skupiła się wokół bezpiecznej i wysokiej jakości żywności i nowoczesnego rolnictwa. W panelu moderowanym przez Panią Mildę Krauzlis i Pana Adama Strzeleckiego z EIT Food, udział wzięli: Pan Przemysław Sowul (Sowul&Sowul), Pan Tomasz Czech (Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie), Pan Bartosz Mielniczek (Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego) i Pani Monika Borowiecka (Fundusz Tangent Line VC).

Polska jest potęgą światową w zakresie produkcji żywności, jednak ze względu na wypieranie polskich marek przez zagraniczne podmioty musimy konkurować ceną., Warto podkreślić, że marki własne są obecnie w stanie konkurować jakością i innowacyjnością produktów z silnymi polskimi markami, które z kolei ze względów ekonomicznych tracą pozycję na rynku. Wsparcie publiczne powinno pomagać w tworzeniu i polskich podmiotów i marek.

Współczesne rolnictwo oraz branża spożywcza stoją przed wieloma wyzwaniami branży w tym: klimatycznymi (reagowanie na zmiany klimatu, np. susze, powodzie), społecznymi (zdrowa i dostępna żywność, niekorzystny trend demograficzny), ekonomicznymi (zwiększenie produktywności i bezpieczeństwa żywności). Wyzwania te wymagają zastosowania zaawansowanych rozwiązań w zakresie żywności funkcjonalnej, personalizowanego jedzenia, a także rozwoju rolnictwa regeneracyjnego, rolnictwa 4.0 czy innowacyjnych rozwiązań w zakresie ochrony roślin i nawożenia gleb.

Kluczowe wnioski:

Polskie gleby są słabej jakości, dlatego potrzebne są innowacje w zakresie jej użyźniania, stosowania nawozów, które nie tylko pozwolą utrzymać rentowne plony, ale też ograniczą znacząco długoterminowy negatywny wpływ na jej naturalną żyzność;
Żywność o wysokiej wartości odżywczej oraz zdrowy styl życia to kluczowe czynniki wpływające na zdrowie i jakość życia;
Istnieje konieczność podnoszenia świadomości po stronie konsumenta m.in. w zakresie pochodzenia żywności czy składników odżywczych. Na rynek polski trafiają produkty niecertyfikowane w ramach krajowych systemów jakości, obserwuje się także negatywny trend związany z rosnącym popytem na przetworzoną żywność, dlatego ważna jest edukacja konsumentów jak ocenić jakość spożywanych produktów i jej związek z ceną (dostępne są aplikacje analizujące skład i wartości odżywcze produktów). Kluczowym wyzwaniem jest także zmniejszenie ilości marnowanej żywności (food waste) jako jeden z celów gospodarki o obiegu zamkniętym i tu także nacisk powinien być położony na edukację społeczeństwa i dążenie do świadomego samoograniczania konsumpcji. Straty żywności powodują m.in. złe metody transportu i przechowywania żywności;
Rolnictwo 4.0 pozwala na holistyczny rozwój zaawansowanych technologii tj. sztucznej inteligencji, internetu rzeczy czy analizy dużych zbiorów danych w celu usprawnienia sposobów zbioru produktów rolnych, procesów przetwórstwa, przechowywania i przewożenia żywności. Zastosowanie innowacyjnych rozwiązań pozwala zwiększyć wydajność produkcji rolnej, zminimalizować ryzyka związane z czynnikami klimatycznymi i pogodowymi przy jednoczesnym ograniczeniu negatywnego wpływu na środowisko (sektor spożywczy odpowiada za ok. 30% emisji gazów cieplarnianych, przy czym rolnictwo odpowiada za ok. 60 % tych gazów). Stosowanie praktyk rolnictwa ekologicznego może mieć bardzo pozytywny wpływ na lokalną społeczność, ale także dla konsumentów;
Logistyka odgrywa kluczowe znaczenie dla branży rolno-spożywczej m.in. ze względu na wydłużające się łańcuchy dostaw i dążenie do zachowania świeżości, walorów smakowych i odżywczych produktów spożywczych. Istnieje coraz pilniejsza potrzeba zapewnienia zrównoważonych alternatyw dla opakowań z tworzyw sztucznych, jednak pociąga to wysokie koszty związane z optymalizacją produkcji i zastosowaniem nowych materiałów.

W drugim panelu, pn. Innowacje dla ochrony zdrowia – między bezpieczeństwem lekowym kraju a szansą na globalny sukces moderowanym przez Panią Martę Winiarką (BioInMed), gośćmi byli: Pan Tomasz Mróz (Ryvu Therapeutics), Pan Arkadiusz Grądkowski (Ogólnopolska Izba Gospodarcza Wyrobów Medycznych POLMED), Pan Kazimierz Murzyn (Fundacja Klaster LifeScience Kraków), Pani Magdalena Kulczycka (BioForum) i Pan Jakub Chwiećko (Medical Innovation Institute).

Dyskusja skupiła się wokół potrzeb zdrowotnych społeczeństwa, trendów światowych w zakresie nowych terapii oraz poszukiwania odpowiedzi, jak wyroby medyczne i inne innowacyjne rozwiązania mogą wspierać zaspokajanie potrzeb zdrowotnych i poprawę komfortu życia pacjentów. Dla rozwoju innowacji potrzebna jest współpraca naukowców, przedsiębiorców i decydentów w obszarze rozwiązań cyfrowych na rzecz nowych wyrobów medycznych, a także na konieczność zapewnienia zdolności produkcyjnych w zakresie API, niezbędnych do produkcji leków generycznych w Polsce.

Kluczowe wnioski:

zmiana stylu życia, większa świadomość swojego ciała, czy chęć życia dłużej w dobrostanie rozwijają medycynę personalizowaną, podchodzącą holistycznie do człowieka i oferującą indywidulanie dobraną terapię do schorzeń i potrzeb pacjenta;
gospodarka senioralna (silver economy), czyli rozwiązania medyczne dla osób starszych, będzie odgrywała coraz większe znaczenie w związku z trendem starzejącego się społeczeństwa. Polska jest drugim najszybciej starzejącym się krajem w Unii Europejskiej;
wyroby medyczne stanowią przewagę konkurencyjną Polski, ale nie są to innowacyjne produkty (szansę na rozwój w tym zakresie stanowią cyfrowe rozwiązania, w tym AI);
istnieje wciąż wiele niezaadresowanych potrzeb terapeutycznych i konieczne są prace nad nowymi lekami; biotechnologia medyczna daje ogromne możliwości badawczo-rozwojowe, jednak wymaga dużych nakładów finansowych, wiąże się z dużym ryzykiem niepewności prowadzonych badań, a także wymaga kilkunastu lat, aby nowe leki powstały i zostały dopuszczone do sprzedaży. Poziom inwestycji w biotechnologię musi być skalowany na rynku globalnym, bo tylko w ten sposób jest szansa na zwrot poniesionych kosztów.
filarem stabilnego państwa jest bezpieczeństwo lekowe, obecnie jedno z kluczowych wyzwań dla Europy, w związku z potrzebą szybszego dopuszczania do obrotu leków, ich dostępnością cenową dla społeczeństwa, a także wzmocnienia możliwości produkcyjnych aktywnych substancji czynnych (API) w Europie

W trzeciej dyskusji pt. Advanced manufacturing – ewolucyjna modernizacja czy rewolucja? uczestnikami byli: Pani Agnieszka Brejdak (Fundacja Ecoloop) – moderator oraz paneliści: Pani Agnieszka Sznyk, (Innowo Instytut Innowacji i Odpowiedzialnego Rozwoju), Pani Dorota Pawlak (Ensemble3 Sp. z o.o.), Pan Krzysztof Lipiec (Przemysłowy Instytut Pomiarów i Automatyki SBŁ), Pan Zbigniew Piątek (Ministerstwo Rozwoju i Technologii) i Pan Jakub Kaczyński (Transition Technologies PSC). Goście podkreślali, że Przemysł 4.0 wymusza zmiany w przedsiębiorstwach, zarówno na płaszczycie zarządzania potencjałem ludzkim, jak i integracji inteligentnych maszyn.

Kluczowe wnioski:

musimy stale podnosić odporność przedsiębiorstw w Unii Europejskiej; konieczne jest wzmocnienie produkcji w Europie i uniezależnienie od dostawców z Azji, np. z Chin. Przykładem są nanokryształy metali wykorzystywane do półprzewodników, które dostarczamy z Chin, a moglibyśmy rozwinąć ich produkcję w Europie;
rozwój w obszarze zaawansowanej produkcji dostrzega się w połączeniu pracy ludzi i maszyn, czyli tzw. smart manufacturing; konieczna jest stała edukacja w organizacjach na temat zastosowania narzędzi cyfrowych (podnoszenie kompetencji cyfrowych); cyfryzacja przemysłu otwiera nowe perspektywy biznesowe, ale wciąż jest wiele do zrobienia w zakresie bezpiecznej infrastruktury i standardów procesów produkcyjnych;
polityka klimatyczna powinna być spójna z polityką przemysłową i energetyczną, nie powinna zaburzać konkurencyjności gospodarki; barierami w rozwoju wielu przedsiębiorstw są m.in. wysokie koszty związane z procesem wydobycia surowców czy koszty energii; szansami rozwojowymi Polski w tym zakresie są cyrkularne zaawansowane materiały oraz magazyny energii;

wyzwaniem dla polskich przedsiębiorców jest skracanie łańcuchów dostaw, zwiększanie efektywności produkcyjnej i wzmocnienie znaczenia rodzimych produktów na arenie międzynarodowej; rozwiązania cyfrowe wzmacniają proces produkcji, zwiększają szybkość i ilości wytwarzanych elementów, ale także ich precyzyjność.

W ostatnim panelu, pn. Polskie branże wschodzące, czyli jakie? moderatorem była Pani Monika Matusiak (Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej), a jej gośćmi: Pani Zuzanna Skalska (360 Inspiration), Pani Aleksandra Szymańska (Centrum Rozwoju Przemysłów Kreatywnych), Pan Tomasz Kowalczyk (PZPN Innovation Hub) oraz Pan Adam Piotrowski (Vigo Photonics).

Dyskusja była skupiona wokół rokujących, wyłaniających się obszarów o wysokim potencjale rozwojowym dla polskiej gospodarki. Według panelistów konieczne w Polsce jest wsparcie rozwoju innowacji w sektorze obronnym (Defence Tech), dystrybucji i konsumpcji towarów i usług senioralnych (Silver Economy) oraz w ramach zielonej transformacji (magazyny energii). Celem Polski powinna być , czyli autonomia w obszarze produkcji i usług, która zwiększy nasze bezpieczeństwo na każdym polu. Jednym z obszarów o wysokim potencjale twórczym Polaków mamy w informatyce (np. dalszy rozwój i zastosowanie sztucznej inteligencji).

Kluczowe wnioski:

przemysł zbrojeniowy jest jednym z kluczowych działów gospodarki krajowej i to od niego szczególnie powinniśmy zacząć, budując silne i niezależne państwo – w tym zakresie należy rozwijać technologie i produkty podwójnego zastosowania (o charakterze militarnym i cywilnym) m.in. cyberbezpieczeństwo, drony, technologie kosmiczne;
polskie usługi są bardzo wysoko cenione globalnie (np. usługi przemysłu odzieżowego) i na tym powinniśmy także budować potencjał naszego kraju – polskie rzemiosło jest rozpoznawane na arenie międzynarodowej;
kluczowa dla powstawania innowacji jest kreatywność; wsparcie przemysłów kreatywnych, bazujących na kulturze i wyobraźni, zaowocuje szczególnie rozwojem mikro i małych przedsiębiorstw; rozwiązania z branży gier, multimediów czy platform cyfrowych mogą mieć zastosowanie nie tylko rozrywkowe, ale także edukacyjne; potrzeby społeczne powinny być wyznacznikiem nowych rozwiązań i nie tylko w wymiarze technologicznym, ale także edukacyjnym, regulacyjnym, etycznym;
znaczenie edukacji jest kluczowe w procesie wyłaniania i budowania kompetencji przyszłości; edukacja z obszaru przedsiębiorczości, promocji na rynku międzynarodowym oraz budowania wartości marki polskich dóbr i usług, są niezbędne dla przedsiębiorców, chcących wdrażać innowacje i pozostawać konkurencyjnym na rynku.

Panele dyskusyjne wskazały na konieczność zidentyfikowania przez rząd konkretnych kierunków strategicznych, będących drogowskazem dla społeczeństwa, przedsiębiorców i naukowców w zakresie planowanych inwestycji, które powinny być spójne z potencjałem gospodarki, ale tez potrzebami społecznymi. Kluczowe dla zaplanowanych zmian w inteligentnych specjalizacjach jest podejście dualne, stawiające w centrum zarówno wyzwania i potrzeby społeczno-gospodarcze Polski oraz konieczność zachowania i rozwoju konkurencyjności na rynkach zagranicznych. Takie podwójne patrzenie jest zdefiniowane w politykach i strategiach rozwojowych Polski i UE.

Dwudniowe wydarzenie otworzyło cykl spotkań, które MRiT planuje kontynuować w 2025 r. w obszarach nowych inteligentnych specjalizacji oraz kluczowych technologii wspierających ich rozwój.

Tworzymy KIStorię!